7418 Sayılı Kanun Hakkında
7418 SAYILI KANUN HAKKINDA
GİRİŞ
Söz konusu bu yazıda 18 Ekim 2022 tarihinde 31987 sayılı resmî gazete ile yürürlüğe giren ve halk arasında ‘’Sosyal Medya Yasası’’ veya ‘’Dezenformasyon Yasası’’ olarak adlandırılan ve daha çok 29. Madde üzerinde yoğunlaşılan Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’a ilişkin anlatım yapılmaktadır.
- A. 7418 Sayılı Kanun Hakkında Genel Olarak
Öncelikle Kanuna göre, yasal zemin içinde yer edinebilmesi için internet haber siteleri ile basın kartına ilişkin hususlar, Basın Kanunu'nun kapsamı içine alınarak radyo, televizyon, kamu kurum ve kuruluşlarının faaliyet gösterdiği enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu personelleri aynı -basın kartı düzenlenmesi açısından- süreli yayın çalışanları gibi değerlendirilmiştir.
Basın Kanunu'nun amaçları arasına basın kartına ilişkin usul ve esasları belirlemek eklenmiş ve basın kartı talep eden medya mensupları ve enformasyon görevlileri, kanun kapsamına dahil edilmiştir.
5187 Sayılı Basın Kanunu’nda tanımlanan süreli yayın kavramı içerisine İnternet Haber siteleri de dahil edilmiştir ve İnternet Haber Sitesi kavramının tanımına ayrıca yasa içerisinde yer verilmiştir. Ayrıca "İletişim Başkanı", "İletişim Başkanlığı", "Basın Kartı Komisyonu", "medya mensubu", "enformasyon görevlisi" kavramları da kanun içerisinde tanımlanmıştır.
5187 Sayılı Basın Kanunu’nda ‘’Zorunlu Bilgiler’’ kenar başlığı altında İnternet haber sitelerinde artık faaliyette bulunulduğu iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, iletişim telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının adı ve adresi kendilerine ait internet ortamında kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabilmesi ve tüm bu bilgilerin iletişim başlığı altında bulundurulması gerektiği düzenleme altına alınmıştır.
İnternet haber sitelerinde bir içeriğin ilk kez sunulmaya başlandığı tarih ile sonraki güncelleme tarihleri, her erişildiğinde değişmeyecek şekilde içeriğin üzerinde belirtilmesi zorunlu hale getirilmiştir.
Süreli yayının çıkarılabilmesi için, kaydedilmek üzere yönetim yerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Savcısı’na kayıt için beyanname verilmesi yeterli olmakla birlikte verilen beyannamede bulunması gereken hususlara ‘’elektronik tebligat adresi’’ de eklenmiştir. Ayrıca verilen beyannamenin ve eklerinin gerekli ve gerçek bilgileri içermemesi halinde veya yayın sahibinin, temsilcinin, sorumlu müdürün, en az birinin 5187 Sayılı Basın Kanunu’nun 5. Ve 6. Maddesinde düzenlenen yazılı şartlara sahip olmaması halinde, Cumhuriyet Başsavcılığı beyannamenin verilmesinden itibaren iki hafta içerisinde eksiklik varsa eksiliğin giderilmesini veya gerçeğe aykırı bilgi bulunmakta ise gerçeğe aykırı bilginin düzeltilmesini yayın sahibinden isteyecektir. Bu istemin yayın sahibine tebliğinden itibaren iki hafta içerisinde yayın sahibince yerine getirilmezse Cumhuriyet Başsavcılığı yayının durdurulmasını Asliye Ceza Mahkemesi’nden talep edecektir. Söz konusu bu yayın durdurma talebi hakkında mahkeme en geç iki hafta içinde karar vermelidir. Mahkemenin kararına karşı acele itiraz yoluna başvuru mümkündür. Bu yayının durdurma müeyyidesi internet haber siteleri bakımından uygulanmayacak olup internet haber sitelerinin hükme uymaması halinde;
- Cumhuriyet Başsavcılığı iki hafta içinde varsa eksikliğin giderilmesi için veya gerçeğe aykırı bilginin bulunması halinde bu gerçeğe aykırı bilginin düzeltilmesini internet haber sitesinden isteyecektir.
- İnternet haber sitesi, Cumhuriyet Başsavcılığı’nın bu istemini yerine getirmemesi halinde, Cumhuriyet Başsavcılığı ilgili sitenin internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespitine ilişkin Asliye Ceza Mahkemesi’ne başvuruda bulunacaktır.
- Asliye Ceza Mahkemesi internet haber sitesi hakkında istenilen bu tespit hakkında iki hafta içinde karar verecektir. Mahkemenin vereceği karar karşı itiraz yoluna başvuru mümkündür.
Eğer ki Asliye Ceza Mahkemesi, Cumhuriyet Başsavcılığının yapmış olduğu tespit talebini kabul eder ise internet haber siteleri için sağlanabilecek olan resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartına ilişkin hakları ortadan kaldıracak ve internet haber sitesi için sağlanan hakların ortadan kaldırılması, bu kanun veya ilgili mevzuat uyarınca öngörülen yaptırımların uygulanmasına engel teşkil etmeyecektir.
- B. Teslim ve Muhafaza Yükümlülüğü
Cumhuriyet Başsavcılığınca gerektiğinde teslim edilmesi için talep edilen internet haber sitesinde yayımlanan içerikler, doğruluğu ve bütünlüğü sağlanmış şekilde 2 yıl süre ile muhafaza edilecektir. Eğer ki yayın soruşturma ve kovuşturma konusu olursa ve bu durum yargı mercileri tarafından internet haber sitesine de yazılı olarak bildirilirse, soruşturma ve kovuşturma işlemlerinin sonuçlandığının bildirilmesine kadar yayının kaydının saklanması zorunlu hale getirilmiştir.
İnternet haber sitelerindeki yayınlardan zarar gören kişinin göndereceği düzeltme ve cevap yazısını; sorumlu müdür hiçbir düzeltme ve ekleme yapmadan, yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç bir gün içinde, ilgili yayının yer aldığı sayda ve sütunlarda, URL bağlantısında sağlanması suretiyle aynı puntolarla ve aynı şekil ve biçimde yayımlamak zorundadır. Yayın hakkında verilen,
- Erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanması ya da
- Internet haber sitesi tarafından içeriğin kendiliğinden çıkarılması durumunda,
düzeltme ve cevap yazısı ilgili yayının yapıldığı internet haber sitesinde ilk 24 saatinde internet haber sitesinin ana sayfasında yer almak üzere 1 hafta süreyle yayımlanır.
Basılmış eserler veya internet haber siteleri yoluyla işlenen veya bu kanunda öngörülen diğer suçlarla ilgili ceza davalarının bir muhakeme şartı olarak,
- günlük süreli yayınlar ve internet haber siteleri yönünden 4 ay,
- diğer basılmış eserler yönünden 6 ay içinde açılması zorunludur.
Söz konusu bu süreler basılmış eserlerin Cumhuriyet Başsavcılığına teslim edildiği tarihten, internet haber siteleri için ise habere ilişkin suç ihbarının yapıldığı tarihten başlar.
Teslim ve muhafaza yükümlülüğünü yerine getirmeyen İnternet haber sitesi sorumlu müdürü, tıpkı teslim yükümlülüğünü yerine getirmeyen basımcı gibi para ceza ile cezalandırılır.
- C. Basın Kartının İptal Olması Hali
Basın kartları 5187 Sayılı Kanunu’na göre iki durumda iptal edilir. Bu sebeplerden birincisi, basın kartı sahibinin, kanunda belirtilen niteliklere sahip olmadığının veya bu nitelikleri sonradan kaybettiği anlaşıldığı takdirde basın kartı, İletişim Başkanlığınca iptal edilir. İkincisi ise, basın kartı sahibinin, basın ahlak esaslarına aykırı davranışlarda bulunması halinde, ihlalin mahiyeti de göz önünde bulundurularak Basın Kartı Komisyonu kararıyla basın kartı iptal edilebilir. Ancak ikinci durumun varlığı halinde Basın Kartı Komisyonun vereceği karar neticesinde, kart sahibinin basın kartının iptal edilmesi yerine kart sahibi komisyon tarafından uyarılabilmesi de mümkündür. Pek tabi, iptal yerine kart sahibinin uyarılmasında esas ölçü kart sahibinin gerçekleştirmiş olduğu ihlalin mahiyeti önem arz etmektedir.
Yapılan düzenleme ile bazı durumların varlığı halinde basın kartı verilmeyecektir. Bu durumlardan biri basın kartı sahibinin sahip olması gerektiği niteliklere sahip olmadığı veya bu nitelikleri sonradan kaybettiği anlaşılırsa ve bunun neticesinde İletişim Başkanlığınca basın kartının iptali halinde kartın iade edildiği tarihten itibaren 1 yıl geçmedikçe yeniden basın kartı verilmeyecektir. Basın kartının verilmeyeceği bir diğer durum ise adli sicil kaydında basın kartı verilmesine engel bir suçtan mahkumiyeti bulunan kişilere, bu mahkumiyetler adli sicil kaydından silinmedikçe veya yasaklanmış hakların geri verilmesine karar verilmedikçe basın kartı düzenlenmeyecek.
İletişim Başkanlığınca düzenlenecek basın kartlarının şekli, medya kuruluşlarında aranacak şartlar, kontenjanlar, Basın Kartı Komisyonunun belirlenmesi, çalışma ve karar alma usulleri, başvuru türleri ile başvuruda istenilecek belgeler yani kısaca basın kartına ilişkin detaylar İletişim Başkanlığı tarafından çıkarılacak olan yönetmelikte düzenlenecektir.
- D. Kanunun Yürürlüğe Girmesinden Önce Faaliyete Geçen İnternet Haber Siteleri Ne Olacak?
Her ne kadar internet haber siteleri yapılan düzenleme ile yasal zemine kavuşturulmuş olsa da bu düzenlemeden önce faaliyete geçmiş internet haber siteleri mevcuttur. Bu internet haber siteleri, Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde 5187 sayılı Basın Kanunu’nda öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmekle mükellef kılınmıştır.
Ayrıca düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten önce usulüne uygun biçimde verilmiş olan basın kartları, taşıması gerekli şart ve niteliklerin bulunması kaydıyla geçerliliğini korumaya devam eder.
E. İnternet Haber Sitelerinde Yayımlanacak Resmi İlan ve Reklamlar
İnternet haber sitelerinde yayımlanacak resmi ilan ve reklamların kapsamı ve esasları 7418 sayılı Kanun ile, 195 sayılı Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun’un 45. Maddesinden sonra gelecek şekilde ‘’Üçüncü Kısım’’ ve Kısma bağlı şekilde ‘’İnternet Haber Sitelerinde Yayınlanacak Resmi İlan ve Reklamlar’’ ana başlığı ve 45/A maddesi eklenecektir.
Basın İlan Kurumu Genel Müdürlüğü, her ayın sonunda resmi ilan ve reklam verilebilecek olan süreli yayınlar ile internet haber sitelerinin isimlerini ve niteliklerini kapsayan birer listeyi, kurumun internet siteleri üzerinden duyuracaktır.
- F. Müeyyideye Karşı Nereye Başvurulacak?
Yapılan düzenleme ile gazete ve dergilere uygulanan yaptırım/müeyyideler artık internet haber siteleri içinde uygulanabilecektir. 195 Sayılı Kanun’a göre müeyyide/yaptırım uygulanan gazete, dergi ve internet haber siteleri, Basın İlan Kurumu Genel Müdürlüğünün bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi’ne başvuracak ve söz konusu itirazlarda basit yargılama usulü uygulanacaktır. Asliye Hukuk Mahkemesin’ de görülecek olan bu yargılama neticesinde verilecek karar kesindir. Asliye Hukuk Mahkemesi’ne başvuru süresi, Yönetim Kurulu kararının tebliğinden itibaren 10 gündür.
G. İnternet Haber Sitelerinde Resmi İlan ve Reklam Yayımlayacakların Sorumlulukları
İnternet haber sitelerinde resmi ilan ve reklam yayımlayacaklarda bulunması gereken nitelikler ve kişilerin yerine getirmesi gereken sorumluluklar ile yayına ilişkin usul ve esaslar Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren Basın İlan Kurumu Genel Kurulunca 6 ay içinde çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir.
- H. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu Madde 217/A
Esasen 7418 sayılı Kanun’da gerek halk arasında gerekse de medya da haber niteliği taşıyan düzenleme 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda 217. Maddeden sonra eklenen 217/A maddesi olmuştur. Öncelikle TCK 217/A maddesi kanuni ifadesi şu şekildedir:
‘’Halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse 1 yıldan 3 yıla kadar hapisle cezalandırılacak. Failin, suçu gerçek kimliğini gizleyerek veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlemesi halinde söz konusu ceza yarı oranında artırılır.’’
Kanuni ifadeden anlaşıldığı üzere burada failin özel kast ile hareket etmesi ve işlemiş olduğu fiilin kanunda sayılan hallerden birinin oluşmasını sağlamaya elverişli nitelikte olması gerekmektedir. Ayrıca, "Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma" suçu nedeniyle verilen bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları CMK 286/2. Fıkra da sayılan hallerden biri dahi olsa temyiz edilebilir.
İ. TCK'de yer alan suçlara ilişkin içerikler adli mercilere verilecek
Türk Ceza Kanunu'nda (TCK) yer alan, çocukların cinsel istismarı, halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarına konu internet içeriklerini oluşturan veya yayan faillere ulaşmak için gerekli olan bilgileri, soruşturma aşamasında cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında yargılamanın yürütüldüğü mahkemece talep edilmesi üzerine, ilgili sosyal ağ sağlayıcının Türkiye'deki temsilcisi, adli mercilere verir.
Söz konusu bu bilgiler, Cumhuriyet Başsavcılığı veya mahkeme tarafından talep edilmesine rağmen yerine getirilmezse, yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde 90 oranında daraltılması talebiyle Ankara Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurulur.
Ankara Sulh Ceza Hakimliği’nin bant genişliğinin daraltılması yönünde karar vermesi halinde, bu karar erişim sağlayıcılara bildirilmek üzere BTK’ ye gönderilecektir. Kararın gereği, bildirimden itibaren derhal ve en geç 4 saat içinde erişim sağlayıcıları tarafından yerine getirilecektir. Eğer ki, sosyal ağ sağlayıcı kendisine yüklenen sorumluluklarını yerine getirirse, yaptırımlar kaldırılacak ve bu durum da BTK’ ya bildirilecektir.
Sosyal ağ sağlayıcı, çocuklara özgü ayrıştırılmış hizmet sunma konusunda gerekli tedbirler alınır.
YÜRÜRLÜK TARİHİ
1- Düzenlemenin resmi ilan ve reklam verilebilecek internet haber sitelerinin de Basın İlan Kurumunun internet siteleri üzerinden kamuoyuna duyurulmasını düzenleyen ilgili maddesi,
2- İnternet haber sitelerinde yayınlanacak resmi ilan ve reklamların kapsam ve esaslarını düzenleyen maddesi,
3- Gazete ve dergiler için uygulanan müeyyidelerin internet haber sitelerine de uygulanmasını düzenleyen maddesi,
4- Vatandaşların icra, ihale, tebligat ve personel alanlarına ilişkin ilanlara tek merkezden kolayca ulaşabildiği Basın İlan Kurumu İlan Portalı'nda da ücretsiz yayın yapılmasını düzenleyen maddesi,
5- İhalelerin internet haber sitesinde duyurulmasını düzenleyen maddesi,
6- İnternet haber sitelerinin cezai ve hukuki sorumluluklarıyla ilgili düzenleme ve internet haber siteleri çalışanlarının Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamına alınmasını öngören maddesi 1 Nisan 2023'te, diğer hükümleri ise yayımı tarihinde yürürlüğe girecek.
Av. İsmail ÖZKAN
KAYNAKÇA:
1) 5187 Sayılı Basın Kanunu;
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5187&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
2) 195 Sayılı Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun;
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=195&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=4
3) 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu;
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5237&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
4) Basın Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/10/20221018-1.htm